Kiedy podróżnicy i osadnicy rozpoczęli inwazję na indiańskie tereny odkryli wkrótce, że ich ciężkie buty z twardymi podeszwami nie są odpowiednie do długich wędrówek. Kiedy buty nawilgły stawały się ciężkie i było niemożliwością wysuszenie ich w nocy. Suszenie na słońcu trwało kilka godzin i prawie zawsze pękała przy tym skóra. Odkryli wkrótce, że doskonałe do tych warunków jest noszenie mokasynów.
Słowo mokasyn pochodzi z jednego z języków używanych przez wschodnich Algonkinów – mockasin lub mawhcasin. Najczęściej sporządzano je z miękko wyprawionej skóry karibu, łosia lub jelenia. Indianie kalifornijscy i mieszkańcy Wybrzeża Północno-Zachodniego prawie nie używali obuwia. Apacze nosili skórzane mokasyny z wysoką cholewką sięgającą do kolan, a u Navaho i Pueblo cholewka sięgała do połowy łydki.
Indianie z Równin używali zwykle dwóch odmian mokasynów: jednoczęściowych o miękkiej podeszwie, oraz dwuczęściowych, sporządzonych z miękkiej skóry na podbiciu i twardej nie wyprawionej skóry na podeszwie (twarda podeszwa doskonale chroniła stopę przed ostrymi kamieniami i roślinami kolczastymi).
Kształt podeszwy oraz charakterystyczne wzory naszywane na mokasynach kolcami jeżozwierza lub paciorkami były indywidualne dla poszczególnych plemion.
Mokasyny dekorowano na rozmaite sposoby: oprócz wyszywania we wzory geometryczne lub kwiatowe – doszywano doń frędzle, kawałki kolorowego sukna, futro oraz malowano. Na południowych równinach charakterystycznymi motywami dekoracyjnymi były tzw. „dziurki od klucza” (keyhole) – bardzo charakterystyczne dla plemienia Crow
Kobiece i dziecięce mokasyny w zasadzie nie różniły krojem się od męskich. W starych czasach mokasyny te odróżniała ornamentyka jednak w okresie rezerwatowym te różnice zatarły się.
Zimowe mokasyny nieco luźniej przylegały do stopy i szyto je z wygarbowanej skóry odwróconej włosiem do wewnątrz.
W okresie kolonialnym Europejczycy szybko przyswoili sobie indiańskie mokasyny jako codzinne obuwie z uwagi na ich prosty krój i doskonałe dostosowanie do właściwości terenu.
POTRZEBNE MATERIAŁY
– Skóra (wyprawiona – biała na wierzch, podeszwowa lub rowhide na podeszwę,
– ścięgno lub mocna nić do zszycia,
– igła, szydło,
– jako ozdoby: koraliki, futerka, sukno, farby ziemne
PRZYGOTOWANIE DO PRACY
Skóra – nie będę ukrywał, że najbardziej idealna na mokasyny jest ręcznie wyprawiana. Jednak z braku możliwości finansowych lub zdobycia jej można użyć innej tańszej skóry np. irchy (konieczność wybrania grubej lub sklejenia kilku warstw)
Podeszwy – jeśli decydujemy się na mokasyny dwuczęściowe musimy zaopatrzyć się w grube podeszwy. Można je wyciąć z jakiś starej torby albo kupić kawałek skóry w sklepie z przyborami szewskimi.
Ścięgna – są najlepsze do zszycia mokasynów, ale można je niestety dostać tylko za granicą. Zamiast nici można użyć mocnych lnianych nici (do kupienia w pasmanterii) lub użyć nici szewskich. Nici przed zszyciem należy koniecznie nawoskować. Słyszałem, że niektórzy do szycia mokasynów używali nici dentystycznych – są bardzo mocne i nawoskowane ale to raczej drogi interes 🙂
Igły – dobrze jest zaopatrzyć się w parę szewskich igieł i szydło do robienia dziurek zwłaszcza przy mokasynach dwuczęściowych. Doceniłem bardzo zakrzywioną w półkole, bardzo ostrzą szewską igłę podczas przyszywania podeszwy.
Jednoczęściowe – mokasyny polecam wszystkim, którzy niewiele w nich będą chodzić. Są bardzo miękkie i nie nadają się do chodzenia po kamieniach – za to są doskonałe do chodzenia po lesie. Wykrój jednoczęściowy jest bardzo stary i łatwiejszy w wykonaniu. Trzeba też zwrócić uwagę na to że do ich wykonania musimy mieć większy kawałek skóry.
Dwuczęściowe – są odrobinę trudniejsze w wykonaniu jednak ich ogromną zaletą jest gruba podeszwa – co sprawia, że są idealne na każdą drogę i warunki. Polecam wykonanie tych mokasynów jako pierwszych.
Wykrój mokasynów jednoczęściowych
WYKONANIE
1. Zanim przystąpimy do zrobienia mokasynów musimy najpierw zrobić sobie szablon z papieru.
2. Kładziemy stopę na złożonej kartce papieru tak aby odległość najbardziej wysuniętych części stopy wynosiła 1cm od brzegu i góry kartki i odrysowujemy obwód stopy.
3. Rysujemy obwód wokół stopy w odległości 1cm zaczynając od podstawy dużego palca aż do najbardziej wysuniętej zewnętrznej części stopy. Od tego miejsca ciągniemy linie prosta w dół (patrz rysunek 3).
4. Rozkładamy szablom i na jednej części robimy nacięcia jak na rysunku 4. Odległość od wierzchołka mokasyna do punktu C wynosi 10-15cm (według uznania), od punktu A do B ok. 5-7 cm.
Teraz musimy przymierzyć dokładnie formę do nogi i wprowadzić ewentualne poprawki. Następnie nanosimy papierowy szablon na skórę i wycinamy kształt. Drugiego mokasyna rysujemy odwracając papier na lewą stronę. Teraz możemy już zszywać.
5. Jeśli skóra jest twarda robimy najpierw dziurki szydłem, a następnie zszywamy nawoskowanymi nićmi lub ścięgnem.
6. Do zszytego mokasyna doszywamy język.
7. Następnie zakładamy mokasyna na nogę dokładnie naciągając. Zaznaczamy linie gdzie skóry łączą się ze sobą.
8. Robimy nacięcie 5cm od dołu do głębokości stopy jak na rysunku 7. Część skóry nad nacięciem odcinamy i zszywamy (rys. 8) i na koniec doszywamy wystający element jak na rysunku 9.
Wykrój mokasynów dwuczęściowych
WYKONANIE
1. W tym przypadku robienie szablonu z papieru mija się z celem. Co najwyżej możemy dla pewności zrobić szablon z jakiegoś starego materiału – np. płótna.
2. Najpierw dokładnie odrysowujemy podeszwę oraz paskiem materiału lub rzemieniem mierzymy podbicie (na rysunku oznaczone jako A). Następnie wykrój stopy przenosimy na gruba skórę i wycinamy (2) oraz zaznaczamy na podeszwie punkty B i C.
3. Kładziemy podeszwę na skórze lub papierze i rozpoczynamy rysowanie podbicia. Przykładamy pasek A (którym mierzyliśmy podbicie) w połowie jego długości do punktu C na podeszwie. Zaznaczamy na wykroju końce paska A i z każdej strony dodajemy po 5mm. Następnie ciągniemy kreskę od punktu B do punktu D i E dokładnie tak jak przedstawia to poniższy rysunek.
4. Wykonujemy nacięcie. W tym celu wyznaczamy połowę odległości między punktami B i C – przesuwamy ten punkt o centymetr w lewo i już mamy wyznaczony punkt F. Ciągniemy kreskę z F do C.
5. W dalszej kolejności rysujemy kreskę G-H na 5-7cm. Należy pamiętać, że odcinek GH ma być prostopadły do FC.
6. Teraz należy wyznaczyć punkty J i K. Do punktu J dodajemy 1cm, do punktu C – 2cm i do punktu K 2cm. Szczegóły przedstawia rysunek.
7. Na koniec przyszywamy podeszwę do podbicia w kilku miejscach (8) i możemy rozpoczynać zszywanie. Oczywiście zanim przystąpimy do zszywania musimy ewentualnie wykonać ozdobienia z koralików. Po zszyciu już nie będzie to możliwe.
8. Zszywanie rozpoczynamy od tyłu mokasyna. Jeżeli dysponujemy naprawdę grubą podeszwą możemy się pokusić o zrobienie szwu pokazanego na rys. 8. Najczęściej jednak nasze podeszwy (zwykle robione ze starych skórzanych toreb) są za słabe i kruche aby zrobić ten szew. Pozostaje najpopularniejszy szew „na okrętkę”, który wykonuje się na lewej stronie mokasyna, a po zszyciu odwracamy go na prawa stronę. Po zszyciu podeszwy końce podbicia powinny się nam spotkać z tyłu mokasyna. Ewentualny nadmiar skóry obcinamy i zszywamy końce do góry.
9. Ostatnią rzeczą jaką musimy zrobić jest przyszycie języka. 2 warianty przedstawia rys. 6.
